‘Scheiden doet lijden”. Dat schreef Piet Rietveld, een inmiddels overleden vervoerseconoom aan de VU vijftien jaar terug over de voorgenomen scheiding van het Nederlandse spoorwegbedrijf in een exploitatiemaatschappij (de NS) en een beheerder van de infrastructuur (ProRail). De titel verraadt zijn conclusie: dat was een slecht plan. Ik moest eraan denken bij de discussie over de Fyra en het ontslag van NS-topman Timo Huges.

Volgens de parlementaire-enquêtecommissie is het mislukken van de Fyra voor een groot deel toe te schrijven aan een fundamentele weeffout in de relatie tussen Staat en NS. Die moet opereren als zelfstandig bedrijf op een niet bestaande markt, terwijl de Staat voor honderd procent eigenaar is. De parlementaire commissie gaat een uitspraak over hoe die relatie er dan wel uit moet zien, uit de weg: zij pleit alleen voor verder onderzoek daarnaar. Vandaag presenteerde de commissie haar eindrapport, na het bestuderen van stapels rapporten en enkele weken durende openbare verhoren.

De NS-directie had tot aan de start van de commerciële dienstregeling van de Fyra tussen Amsterdam en Brussel, in december 2012, vertrouwen in de trein. In de loop van 2012 waren er veel signalen dat de V250-trein van fabrikant AnsaldoBreda uit Italië onbetrouwbaar was, maar voor de NS-directie waren die signalen onvoldoende overtuigend. “Geen van de twaalf instanties die bij het keuren en toelaten van de trein was betrokken hees de rode vlag.”

Staat was meer geïnteresseerd in de financiële opbrengsten, NS wilde vooral monopoliepositie op spoor behouden.

NS en de achtereenvolgende bewindslieden op het ministerie van Verkeer en Waterstaat, later Infrastructuur en Milieu, zijn de hoofdschuldigen voor het mislukken van het vervoer op de hogesnelheidslijn van Amsterdam naar Brussel. Dat constateert de parlementaire enquêtecommissie Fyra in haar eindrapport, dat vanmiddag is gepresenteerd.