Donderdag 22 januari vergadert de Tweede Kamer over de Zembla-uitzending van 2 oktober jongstleden. Het overleg vindt plaats in een dichte mist van ontbrekende kennis en onbegrip en met een vervolguitzending van Zembla op 28 januari aanstaande in het verschiet. Daarom hier een poging om enige helderheid te creëren.
'Wie is de mol?', zo heette de uitzending van Zembla over wantoestanden in de publieke ict. De uitzending was gebaseerd op een USB stick met zo’n 100.000 e-mails van Ordina. Zembla liet zien hoe ict-bedrijven door strategisch detacheren een kennisvoorsprong verwerven en hoe de overheid wordt getild door samenzwerende ict-bedrijven. Daarbij valt het woord 'bouwfraude'.
De Zembla-uitzending was twee weken voor de presentatie van het onderzoeksrapport 'Grip op ICT' dat geen woord vuil maakt aan redelijkerwijs bekende wantoestanden. Commissievoorzitter Elias koos voor de aanval als beste verdediging en belast daarmee onvermijdelijk dat komende overleg: hoe jammer.
Verbaal nog agressiever was voorzitter Hogendoorn van Nederland ICT: 'Zembla belastert Ordina'. De branchevereniging vindt dat Zembla grasduint in een groot mailarchief op zoek naar ongelukkig geformuleerde strofen. Waar Elias vindt dat de ict-branchecultuur niet deugt, beweert Hogendoorn dat Zembla riooljournalistiek bedrijft.
Tegen deze achtergrond vergadert de Kamer onder het kopje 'onregelmatigheden ict-aanbestedingen'. De vervolguitzending van Zembla wordt niet afgewacht.
Ontkenningsmodus
Dat Ordina Zembla niet aanklaagt voor laster is begrijpelijk, want dan zou duidelijk worden hoe rond salesbaas Michiel van L. een ranzige cultuur van 'kijk ons lekker fout zijn' was ontstaan. Dat salesteam is niet de hele ict-markt, niet heel Ordina en zelfs niet heel Ordina Public, maar deze mand zat vol met rotte appels. En zoals ik hier al heb beschreven wist iedereen die Van L kende dat deze man hartstikke fout was. Niets maakt duidelijker hoe dubieus de ict-mores zijn dan dat Van L. na Ordina bij twee gerenommeerde bedrijven - Deloitte en Oracle - binnen kon komen.
Niet iedereen gaat mee in de ontkenningsmodus van Elias en Hogendoorn. De Autoriteit Consument en Markt (ACM) vraagt misstanden in de ict-sector te melden. Zembla had de uitzending opgehangen aan lekkende gedetacheerden (mollen) en 'gefixte' aanbestedingen (gemeente Rotterdam, IND). Nou heb ikzelf ongeveer in dezelfde periode (2003/2004) van dichtbij een grote, op mollen gebaseerde aanbesteding meegemaakt: de polisadministratie van UWV was via voorinformatie gegund aan Capgemini. Deze casus had ik aan de Commissie Elias gemeld (hier, blz. 3 en verder) en was terzijde gelegd. De ACM zat er anders in en ik werd uitgenodigd voor een gesprek.
Mandaat
Sprekend over de casus werd duidelijk dat deze buiten het mandaat van de ACM viel. De ACM houdt toezicht op een eerlijk speelveld in de concurrentie en kan ingrijpen wanneer organisaties of consumenten worden gemangeld door hun leveranciers. Gevallen waar organisaties met hun leveranciers gemene zaak maken vallen niet onder de ACM maar onder het Openbaar Ministerie.
Wat men zich bij de ACM niet realiseerde is dat de door Zembla onthulde wantoestanden niet wezenlijk anders zijn dan die van destijds bij UWV. Bij de Gemeente Rotterdam leek er sprake van samenwerkende ict-leveranciers, maar schijn bedriegt. Rotterdam had een 'containeraanbesteding' in elkaar gedraaid en opgedeeld in kavels, die zij vervolgens zelf verdeelt over een aantal grote ict-bedrijven, Ordina voorop. Fout? Enorm, maar er is geen sprake van dat grote ict-bedrijven de gemeente tillen. Het is erger: de opdrachtgever organiseert een, ongetwijfeld kostbare, containeraanbesteding en verdeelt deze over de gewenste partijen. De ict-bedrijven weten hoe de hazen lopen en werken volledig mee. Nee, in Rotterdam heeft de ACM niks te zoeken.